ประวัติความเป็นมา

      สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพและสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ ได้ทรงรวบรวมโบราณวัตถุที่พบในจังหวัดลพบุรี และจัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์จัดแสดงโบราณวัตถุที่พระที่นั่งจันทรพิศาลภายในพระนารายณ์ราชนิเวศน์ เปิดให้เข้าชมเป็นครั้งแรกเมื่อวันที่ 11 ตุลาคม พ.ศ. 2467 และได้ประกาศเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์ เมื่อ พ.ศ. 2504

ข้อมูลเฉพาะที่บอกลักษณะเด่นและลักษณะเฉพาะที่มีในนิทรรศการจัดแสดง

      พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์   นับว่ามีการจัดแสดงนิทรรศการโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ ที่มีลักษณะเด่น โดยสามารถบอกเล่าเรื่องราวความเป็นมาของเมืองลพบุรี ตั้งแต่อดีตต่อเนื่องจวบจนปัจจุบันได้อย่างลงตัว ด้วยพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของเมืองลพบุรีที่มีการอยู่อาศัยอย่างต่อเนื่องมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ (ประมาณ 3,500 ปีมาแล้ว) และเข้ามาสู่สมัยประวัติศาสตร์ คือศิลปะทวารวดี ศิลปะลพบุรี  ศิลปะอยุธยา  ศิลปะรัตนโกสินทร์ จนถึงวิถี ผู้คน ตัวตน คนลพบุรี  นักท่องเที่ยวสามารถศึกษาข้อมูลในอดีตโดยผ่านการลำดับเรื่องของโบราณวัตถุที่จัดแสดง ซึ่งสะท้อนพัฒนาการในรูปแบบต่าง ๆ ได้แก่ ภาษา ศาสนา ความเชื่อ เทคโนโลยีการดำรงชีวิต การติดต่อเชื่อมโยงทางด้านการค้า วัฒนธรรมกับดินแดน อื่นๆ รวมทั้งความงามทางศิลปะของประติมากรรม สถาปัตยกรรม  ที่ส่งผ่านตามยุคสมัยได้อย่างลงตัว
   การจัดแสดงนิทรรศการทางประวัติศาสตร์สมัยสมเด็จพระนารายณ์   นับว่าเป็นข้อมูลที่สร้างความสนใจให้กับผู้เข้าชมเป็นจำนวนมากด้วยพระราชกรณียกิจที่สำคัญในด้านการเมืองการปกครอง ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ สถาปัตยกรรมและสิ่งก่อสร้าง ที่เป็นโบราณสถานที่บอกเล่าเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ได้เป็นอย่างดี