pano10

text2008

          ราชรถ หมายถึง รถหลวงหรือรถของพระราชาในที่นี้หมายถึง รถลากมีรูปลักษณะคล้ายเกวียน หรือพัฒนารูปแบบจากเกวียนมีการตกแต่งให้วิจิตรงดงาม และอาจมีขนาดสูงใหญ่มากขึ้น มีทั้งที่มีเครื่องหลังคาและไม่มีเครื่องหลังคา
          ราชรถแบบไม่มีเครื่องหลังคาเรียกราชรถโถง คือราชรถโล่งนั่นเอง เช่น ราชรถในภาพลายรดน้ำผนังตู้ ในพระที่นั่งพุทไธสวรรค์เป็นลักษณะงานช่างสมัยรัชกาลที่ 1

           ราชรถแบบมีเครื่องหลังคาเรียกราชรถวอบ้าง ราชรถวิมานบ้าง หรือราชรถยอด หากหลังคามีเครื่องยอด เช่น ราชรถบุษบก เป็นต้น
           ราชรถทั้งสองประเภทนี้ มีการขับเคลื่อนสองวิธี คือ หากเป็นราชรถขนาดใหญ่ มีลวดลายวิจิตร มีซุ้มเครื่องยอดสูงใหญ่ มีน้ำหนักมากมักใช้คนลากทั้งด้านหน้าและด้านหลัง เรียก พลชัก ฉุด เนื่องจากต้องการให้เคลื่อนที่ไปอย่างนิ่มนวล และสามารถเคลื่อนที่หรือหยุดได้อย่างนิ่มนวลด้วย เพื่อป้องกันการชำรุดของลวดลายและมีความสง่างามในลีลาที่เคลื่อนไป   
           อีกวิธีหนึ่งใช้สัตว์มีม้าเป็นต้นเป็นกำลังชักลากและมีด้านหน้าด้านเดียวเนื่องจากส่วนมากเป็นราชรถขนาดเล็กถึงมีเครื่องหลังคาหรือซุ้มก็ไม่สูงใหญ่ มีน้ำหนักไม่มาก เมื่อเวลาจะหยุดรถไม่ต้องฉุดด้านหลังจึงมักใช้ม้าลาก แต่ถ้าเป็นราชรถวรรณคดีก็อาจใช้ราชสีห์ คชสีห์ฉุดลากเพื่อแสดงให้เห็นฤทธานุภาพของผู้บังคับรถหรือผู้ทรงรถ ว่าเป็นผู้มีอิทธิฤทธิ์มากอาจสามารถบังคับสัตว์อันมีฤทธิ์มากมาใช้งานได้ตามประสงค์ และฐานานุศักดิ์ของราชรถนั้นมีลักษณะคล้ายกับฉัตร คือมีมากมายหลายประเภทแต่ละประเภทก็มีฐานะหรือลำดับชั้นต่างๆกัน จากขนาดของรถบ้าง รูปริ้วขบวนบ้าง ตลอดจนรูปลักษณ์รายละเอียดขององค์ราชรถ

          เมื่อพิจารณาถึงตรงนี้ก็เริ่มเห็นร่องรอย การจัดลำดับหรือประเภทของราชรถได้บ้างแล้วเรื่องฐานานุศักดิ์ของราชรถนี้ ในปัจจุบันไม่ปรากฏหรือระบุฐานะชั้นยศของราชรถไว้เป็นลายลักษณ์อักษรหรือกฎเกณฑ์ใดๆ อย่างตายตัว คงใช้ตามประเพณีที่เคยเห็น เคยใช้ต่อๆ กันมาเป็นสำคัญ ต่อไปจะพิจารณาตามลักษณะของราชรถที่ใช้ในราชการจริง เช่น ใช้ในการพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระราชทานเพลิงพระศพในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์เท่าที่ปรากฏหลับฐานทางวัตถุ ใน

ปัจจุบันมีราชรถที่แสดงพระเกียรติยศอย่างสูงสุดเป็นราชรถบุษบกใช้ชักลากมีทั้งหมด 5 องค์ คือ
         1. พระมหาพิชัยราชรถ
         2. เวชยันตราชรถ
         3. ราชรถเล็ก
         4. ราชรถน้อย มี 2 องค์ (ราชรถเล็กเท่ากัน)
          พระมหาพิชัยราชรถและเวชยันตราชรถใช้ประดิษฐานพระบรมโกศและพระโกศเพื่ออัญเชิญไปสู่พระเมรุหลวงราชรถเล็กเดิมพระบรมวงศ์ประทับในขบวนอัญเชิญและโยงพระศพ ราชรถน้อยองค์หนึ่งสำหรับสมเด็จพระสังฆราชหรือพระมหาเถระอ่านพระอภิธรรมนำพระบรมศพหรือพระศพ ราชรถน้อยองค์หนึ่งอาจใช้เป็นราชรถตาม บางท่านกล่าวว่าเป็นราชรถพระโกศจันทร์